Uklanjanje sekreta iz disajnih puteva: Šta znamo o Simeox terapiji?

Respiratorna fizioterapija podrazumeva brojne tehnike za uklanjanje sekreta i čišćenje disajnih puteva. Značajno je razlikovati tehnike za mobilizaciju sekreta (čišćenje perifernih disajnih puteva) i tehnike za iskašljavanje (čišćenje centralnih disajnih puteva).

Koje su tehnike za uklanjanje sekreta iz disajnih puteva?

Tehnike za mobilizaciju sekreta iz perifernih disajnih puteva:

• Posturalna drenaža
• Vibracije zida grudnog koša
• Terapija pozitivnim ekspiratornim pritiskom
• Visokofrekventna vibracija zida grudnog koša
• Visokofrekventna kompresija grudnog koša

Tehnike za čišćenje gornjih disajnih puteva:

• Tehnike ručno asistiranog kašlja
• Mehanički asistiran kašalj /isuflator-eksuflator uređaj

Posebno se izdvaja inovativnim pristupom Simeox terapija koja omogućava istovremeno i mobilizaciju sekreta i pomaže čišćenju disajnih puteva.

Uloga fizioterapije u respiratornim oboljenjima

Zadatak fizioterapije u respiratornim oboljenjima je da u značajnoj meri poboljšaju kvalitet života bolesnika. 

Fizikalna terapija u respiratornim bolestima to postiže na sldeće načine:  

• poboljšanjem globalne i regionalne ventilacije pluća; 
• komplijanse/rastegljivosti pluća; 
• smanjenjem otpora protoku vazduha u disajnim putevima; 
• smanjenjem disajnog rada, uz održavanje disajnih puteva prohodnim i čistom eliminacijom sekreta; 
• optimizacijom razmene gasova i porastom vrednosti kiseonika u arterijskoj krvi.

Pri primeni respiratorne fizioterapije potrebno je odabrati odgovarajuću tehniku i procedure. Na pravilan odabir tehnike utiču godine starosti, stepen težine i tip bolesti, kao i primenljivost određene procedure koja treba da obezbedi komfor pacijenta, laku i jednostavnu primenu, kratko vreme postupka i efikasno delovanje.

O disajnim putevima

Disajni putevi omogućavaju komunikaciju izmedju spoljne sredine i parenhima pluća, što je vitalna funkcija koja nam omogućava razmanu gasova između spoljne sredine i krvotoka, eliminisanje ugljen-dioksida i dopremanje kiseonika neophodnog za održavanje života. Istovremeno, disajni putevi moraju da nas zaštite od mnogih spoljnih noksi, štetnih čestica, zagadjenja i mikroorganizama iz spoljne sredine, obezbeđujući relativno sterilnu sredinu distalnim delovima pluća. Ovaj kompleksan sistem poseduje tri glavna oslonca za vršenje svoje funkcije. Prvi stub predstavlja produkcija mukusa, drugi je aktivnost cilija/treplji i treći efektivni kašalj koji štiti pluća od noksi.

Mukusni sloj  oblaže i štiti istovremeno i ćelije gornjih disajnih puteva. Krakteristike i varijacije u sastavu i kvalitetu mukusa, dovode do brojnih komplikacija u bolestima. Najbitniji sastojak je mucin i kada je njegov sadržaj povišen, povećava se viskoznost mukusa i otežava njegovo eliminisanje. Druga abnormalnost je poremećaj elektrolitnog balansa. Konačno, treći razlog povećane količine mucina i izmenjenog kvaliteta mukusa je njegovo otežano uklanjanje i smanjeno čišćenje disajnih puteva, koje može dovesti do infekcije, zapaljenja i formiranja mukusnih čepova, što zajedno remeti plućnu funkciju. Različita oboljenja uzrokuju da mukus postane patološki, viskozan, lepljiv, elastičan i teško se eliminiše iz disajnih puteva.

Bolesti sa značajno povećanom količinom mukusa

Postoji praktično linearan odnos između koncentracije mukusa i prisustva i težine hroničnih bolesti pluća i disajnih puteva. Najčešće bolesti, sa značajno povećanom količinom mukusa, sa izmenjenim kvalitetom zbog povećane koncentracije mucina, su cistična fibroza (CF) i primarna cilijarna diskinezija (PCD). U hroničnoj opstruktivnoj bolesti pluća i bronhiektazijama, takođe, je važan ovaj mehanizam, ali i mukocilijarni transport koji kod teških oblika HOBP-a može biti vrlo neefikasan dovodeći do pogoršanja plućne funkcije. Najćešća posledica ovih oštećenja je nastanak infekcija zbog stagnacije mukusa u disajnim putevima. Pored opstrukcije protoku vazduha, zgušnjavanje mukusa dovodi do njegove impakcije u disajnim putevima ili čak atelektaza što uzrokuje dispneju i egzacerbacije bolesti.

Kada su mukozni čepovi prisutni, što se prema novijim istraživanjima sreće čak i do 50% bolesnika sa težim oblikom HOBP-a, što je dokazano imdžing tehnikama, dolazi do  porasta otpora i otežanog ekspiratornog protoka vazduha, hiperinflacije pluća, povećanog disajnog rada, ventilaciono - perfuzionih abnormalnosti, poremećaja gasne razmene, pogoršanja simptoma bolesti i kvaliteta života.

Eliminacija mukusnih čepova i čišćenje sekreta iz disajnih puteva popravlja ne samo hipoksemiju, dovodi do redukovanja učestalosti infekcija, a prema pojedinim radovima poboljšava značajno parametre plućne funkcije sa porastom FEV1 i do 200 ili 300 ml, što je više nego što se postiže bronhodilatatornom terapijom. Ponekad su mukusni čepovi prisutni čak i kod pacijenata se emfizemom pluća i značajno utiču na pogošanje simptoma, fizičku aktivnost i kvalitet života bolesnika.

Simeox terapija – šta je i kome je namenjena?

Simeox je medicinski uređaj klase IIa koji pomaže u čišćenju disajnih puteva kod pacijenata sa hroničnim plućnim bolestima, praćenim gustim i lepljivim sekretom. Radi na principu pneumatskog vibracionog signala koji se primenjuje tokom izdisaja.

Kako Simeox funkcioniše?

Tokom mirnog disanja, pri izdisaju, uređaj šalje kratke negativne pritisne impulse. Ovi impulsi menjaju reološka svojstva sekreta (smanjuju viskoznost i elastičnost). Sekret se razređuje i pomera iz perifernih delova pluća ka centralnim disajnim putevima. Pacijent ne mora da forsira kašalj niti da se zamara – terapija se sprovodi u stanju relaksacije.

Simeox terapija se primenuje posle ekzeserbacije kao deo rehabilitacije kako bi se pacijent brže se oporavio.

Indikacije za upotrebu Simeox uređaja

• Cistična fibroza
• Primarna cilijarna diskinezija  
• Bronhiektazije
• Hronična opstruktivna bolest pluća (HOBP) sa obilnim sekretom 
• Ostala stanja sa otežanim mukocilijarnim klirensom

Napomena: Simeox nije pogodan za pacijente sa izraženom mišićnom slabošću (npr. Neuromišićne bolesti), jer uređaj ne pomaže pri udisaju – pacijent mora samostalno da udahne.

Prednosti u odnosu na klasične metode

• Distalna drenaža – dopire do malih disajnih puteva gde druge tehnike teško deluju.
• Bez zamaranja – pacijent diše u svom mirnom ritmu, bez forsiranja.
• Smanjen rizik od kolapsa bronha – zbog kratkih i diskontinuiranih impulsa.
• Mogućnost kućne primene – nakon obuke od strane fizioterapeuta ili lekara.

Studije pokazuju povećanu količinu iskašljanog sekreta kod pacijenata sa bronhiektazijama i HOBP, kao i poboljšanje osećaja disanja i smanjenje dispneje. Kod pacijenata sa cističnom fibrozom – primetan je dodatni benefit uz standardnu fizioterapiju.

U Srbiji Simeox terapija je trenutno dostupna samo u Opštoj bolnici MediGroup, Bulevar Milutina Milankovića 3, Beograd.