Povreda prednjeg ukrštenog ligamenta kolena

Ukršteni ligamenti su glavni dinamički stabilizatori kolena. Postoje dva ligamenta, ukrštena u obliku slova X: prednji i zadnji.

Prednji ukršteni ligament ima ulogu glavnog stabilizatora zgloba kolena (sekundarni stabilizatori su meniskusi, zglobna kapsula sa ligamentima i okolni mišići sa svojim tetivama). On predstavlja kratku vezivnu traku dužine oko 4 cm, pri bazi na golenjačni nešto širi nego pri pripoju na unutrašnji deo zglobnog useka na butnoj kosti.

Povrede prednjeg ukrštenog ligamenta su najčešće prilikom sportskih aktivnosti, na drugom mestu su povrede u saobraćanim udesima i pri padovima-doskocima sa visine. Pri tom dolazi do rascepa pune ili delimične debljine ligamenta. Problem rascepa prednjeg ukrštenog ligamenta je specifična prokrvljenost i mali kapacitet zarastanja. Jednom povređen, on gubi svoje primarno svojstvo da omogući stabilnost kolena i dolazi do nastanka hronične nestabilnosti.

 „Hronično nestabilno koleno predstavlja veći rizik za nastanak oštećenja hrskavice ili meniskusa u budućnosti, dovodi do slabljenja butnih mišića, i otežanog ili nemogućeg bavljenja sportom”, naglašava dr Kecojević.

Kako da znamo da je povređen prednji ukršteni ligament? 

Povreda najčešće nastaje bez kontakta, pri promeni pravca kretanja, kad stopalo ostane fiksirano za podlogu, a telo se pod inercijom ''okrene'' oko kolena koje je u polusavijenom položaju, ili pri doskoku kad koleno ''pobegne'' ka unutra. Ređe se događa kod doskoka na potpuno opruženo koleno.

Obično se pri prvoj povredi čuje zvučni fenomen, kao pucanje daščice. Javlja se:

• bol,
• otok kolena zbog krvarenja,
• otežan ili nemoguć oslonac,
• šepanje.

Može se desiti i da dođe do ukočenosti kolena u polusavijenom položaju, a u ekstremnim slučajevima i do istovremenog uklještenja meniskusa.

Kasnije se javljaju epizode nestabilnosti, koje pacijenti obično opisuju kao da im koleno iskoči i vrati se na mesto, pri promeni pravca trčanja, silasku niz stepenice, nizbrdo, sa trotoara.

„Jaki butni mišići mogu donekle da kompenzuju nedostatak prednjeg ukrštenog ligamenta, ističe dr Kecojević”, ističe dr Kecojević.

Kako se vrši pregled kada je povređen prednji ukršteni ligament? 

„Ortoped će vam pri pregledu reći da legnete na leđa, saviće povređeno koleno pod uglom od oko 30 stepeni, jednom rukom fiksira butinu, a drugom drži potkolenicu ispod kolena i kratkim trzajima pomera podkolenicu. Ako nema utisak čvrstog zaustavljanja, nego se koleno labavo pomera, posumnjaće na povredu prednjeg ukrštenog ligamenta. Dodatni pregledi uključuju MRI kolena”, ilustruje dr Kecojević.

Kako se leči povreda prednjeg ukrštenog ligamenta?

Povrede prednjeg ukrštenog ligamenta (LCA- od latinskog Ligamentum Cruciatum Anterior) se mogu lečiti neoperativno i operativno. To zavisi od godina pacijenta, njegovih aktivnosti i načina života.

Neoperativno lečenje podrazumeva set raznih vežbi za jačanje mišića buta i vežbe propriocepcije, odnosno položaja kolena u prostoru i modifikovanje fizičkih aktivnosti.

Operativno lečenje podrazumeva razne tehnike artroskopski asistirane ligamentoplastike za stabilizaciju kolena. To podrazumeva uzimanje određenog grafta-deo ligamenta ili tetiva drugih mišića- koji se, nakon pripreme, pod kontrolom kamere plasira u prethodno operativno pripremljene koštane tunele na butnoj kosti i golenjači i imitira prirodni pravac ligamenta. Ti ‘’novi ligamenti’’ imaju 4-5 puta veću mehaničku snagu u odnosu na prirodni ligament.

Kao grefon nejčešće se koristi:

• centralna trećina ligametna čašice,
• tetive mišića zadnje lože buta (hamstring-gracilis i semitendinosus) ili
• tetiva četvoroglavog mišića butine.

U određenim indikacijama se radi i  vanzglobno pojačanje, takozvana lateralna ekstraartikularna tenodeza (LET).

Dobro postavljen grefon je samo početak, podjednaku važnost ima rehabilitacija posle operacije koja se obavlja prema posebnom protokolu. Povratak sportu se ne preporučuje prvih šest meseci posle operacije.

Prema najnovijim studijama, period od minimum dvanaest meseci je neophodan za adekvatnu rehabilitaciju kolena da bi se smanjio rizik od nove povrede. Kad je sigurno da se sportista vrati na teren, procenjuje se individualno nakon serije testova.