Zvučni talasi sa frekvencijom višom od praga čujnosti ljudskog uha (20 kHz) nazivaju se ultrazvučnim. U medicinskoj dijagnostici obično se koriste talasi sa frekvencijama 0.5-20 MHz. Ultrazvučna dijagnostika zasniva se na različitim akustičkim svojstvima tkiva.
Različita tkiva i patološke formacije ( ciste, tumori, slobodna tečnost) imaju različitu gustinu i homogenost. Kako ne koristi izvor jonizujućeg zračenja, ultrazvuk je postao prioritetni vizuelizacioni modalitet u savremenoj kliničkoj dijagnostici potencijalne ginekološke patologije, naročito kod žena u generativnom periodu i kod postojanja potrebe za serijskim pregledima. Ultrasonografski pregled može se obaviti stavljanjem sonde u vaginu (transvaginalnim) ili preko prednjeg trbušnog zida (transabdominalnim putem) (vaginalnom ili konveksnom sondom).
Razlozi zbog kojih se radi ultrasonografski pregled (indikacije) navedeni su u Tabeli 3.
Na samom početku pregleda utvrđuje se položaj, veličina i oblik materice (uterusa), izgled sluznice materice (endometrijuma) i tekstura zida materice (miometrijuma). Ultrasonografska slika materice i adneksa (jajnika i jajovoda) u različitim fazama ciklusa se značajno razlikuje. Veoma je važno istaći da se pomoću ultrazvučnog aparata mogu utvrditi uzroci uvećanja materice i razlikovati tumori materice od tumora jajnika i jajovoda (Slika 2-7. i Tabela 4-9).
Tabela 3. Indikacije za ultrasonografski pregled
Različita tkiva i patološke formacije ( ciste, tumori, slobodna tečnost) imaju različitu gustinu i homogenost. Kako ne koristi izvor jonizujućeg zračenja, ultrazvuk je postao prioritetni vizuelizacioni modalitet u savremenoj kliničkoj dijagnostici potencijalne ginekološke patologije, naročito kod žena u generativnom periodu i kod postojanja potrebe za serijskim pregledima. Ultrasonografski pregled može se obaviti stavljanjem sonde u vaginu (transvaginalnim) ili preko prednjeg trbušnog zida (transabdominalnim putem) (vaginalnom ili konveksnom sondom).
Razlozi zbog kojih se radi ultrasonografski pregled (indikacije) navedeni su u Tabeli 3.
Na samom početku pregleda utvrđuje se položaj, veličina i oblik materice (uterusa), izgled sluznice materice (endometrijuma) i tekstura zida materice (miometrijuma). Ultrasonografska slika materice i adneksa (jajnika i jajovoda) u različitim fazama ciklusa se značajno razlikuje. Veoma je važno istaći da se pomoću ultrazvučnog aparata mogu utvrditi uzroci uvećanja materice i razlikovati tumori materice od tumora jajnika i jajovoda (Slika 2-7. i Tabela 4-9).
Tabela 3. Indikacije za ultrasonografski pregled
- Uterus: položaj, veličina, oblik, izgled endometrijuma i tekstura miometrijuma. Razlikovanje adneksalnih od uterinih tumora. Utvrđivanje pozicije spirale.
- Jajnici (ovarijumi): položaj, veličina, izgled. Cistično promenjeni jajnici, ciste jajnika i tumori. Praćenje rasta folikula. Određivanjem protoka može se utvrditi patološka prokrvljenost i postaviti sumnja na postojanje malignog tumora (color-dopler, ultrasonografska kompjuterizovana sonografija).
- Jajovodi (tube): zapaljenski procesi, prošireni i zapušeni jajovodi (sactosalpinx), vanmaterična trudnoća. Prolaznost jajovoda jednostavno se može utvrditi histerosalpingokontrastsonografijom (HSCS).
- Dojke: zapaljenja, ciste, tumori.
- Bol u lumbalnom predelu: kamen u bubregu ili u mokraćovodu; savijanje, podvezivanje ili presecanje mokraćovoda (uretera) tokom operativnih zahvata, zahvatanje (infiltracija) uretera malignim tumorom, radijacione povrede uretera
- Jetra: metastaze.
Slika 2. Normalan izgled sluznice materice u sredini ciklusa sa karakterističnom slikom trostruke linije (»triple line pattern«) i Slika 3. Miom ispod sluznice materice koji dovodi do neurednog krvarenja
Slika 4. Normalan jajnik sa brojnim malim folikulima i Slika 5. Cista žutog tela jajnika posle ovulacije
Slika 6. Izuzetno zadebljala sluznica materice (hiperplazija endometrijuma) i Slika 7. Veliki tumor jajnika embrionalnog porekla (granulosa cell tumor)
Tabela 4. Uzroci difuznog uvećanja uterusa*
|
Dijagnoza |
Komentar |
| Normalan uterus posle porođaja | Posle rađanja uterus je 1-2 cm veći nego kod nulipare |
| Fibroidi |
Videti sledeću tabelu |
| Adenomioza | Uterus difuzno uvećan sa normalnom ehoteksturom i konturom ± Male ciste u miometrijumu Fokalna ili difuzna invazija miometrijuma endometrijumom Fokalni adenomiom može imponovati kao fibroid |
| Endometrijalni karcinom |
U početku: nestanak endometrijalno/miometrijalne granice Kasnije: uvećanje uterusa |
| Sarkom | Veoma brz rast uterusa Teško razlikovati od fibroida, osim ako se ne rade serijski pregledi |
| Trudnoća | |
| Normalna trudnoća | Veličina raste sa progresijom trudnoće |
| Missed abortion | |
| Gest. trofobl. bolesti | Kavum uterusa uvećan i ispunjen multiplim cistama |
| Nedavni porođaj | Veličina zavisi od vremena posle porođaja |
| Opstrukcija izlaska sadržaja iz uterusa | Izgled različit |
* normalna veličina uterusa je 8 x 4 x 4 cm
Tabela 5. Karakteristike fibroida – mioma materice
| EHOTEKSTURA | LOKALIZACIJA |
| Hipoehogeni zbog vijuganja vezivnih vlakana i ivičnih artefakata |
Submukozni dovode do menometroragije pomeraju endometrijalno/miometrijalnu ivicuIntramuralni |
| Ehogeni | |
| Izoehogeni | Intramuralni najčešći |
| Cistična polja zbog degeneracije |
|
| Kalcifikacije | Subserozni menjaju konturu uterusa |
| ivične | Pedunkulirani |
| difuzne | Pedunkulirani |
| ± stalak | |
| mogu se prikazivati kao adneksalne mase | |
| Cervikalni | |
| Ligg. lata | |
| simuliraju adneksalne mase |
Tabela 6. Ultrasonografski izgled normalnog endometrijuma u različitim fazama ciklusa
Menstrualna
| Dan ciklusa | Faza | Debljina (mm) | Izgled |
| 1-4 | Menstrualna | 1-4 |
malo tečnosti u vagini tanak centralni deo |
| 5-14 | Proliferativna faza | 4-8 |
lako ehogen tanka hipoehogena traka okolo |
| 15-28 | Periovulatorna Sekretorna faza |
8-16 |
višeslojni, ehogena sp. ivica debeo, jako ehogen |
Tabela 7. Ultrasonografski izgled normalnog jajnika u različitim fazama ciklusa
| Dan ciklusa | Faza | Opis | Vel. folikula | Izgled |
| 1-14 | Folikularna | Multipli mali folikuli | <1 cm | Tanak zid |
| 10-14 | Kasna folikularna |
Dominantni folikul | <2.5 cm | Tanak zid |
| 15-28 | Lutealna | Corpus luteum | 2-10 cm | ± Krvarenje |
Tabela 8. Ekstrauterine solidne mase u maloj karlici
(Formacije koje liče na solidne ovarijalne tumore*)
| Dijagnoza | Izgled | Komentar |
| Pedunkulirani fibroid | ± peteljka za uterus | MRI za Dg |
| Mase u predelu jajovoda | ||
| TOA | ac: nejasno ograničena chr: jasno ograničena |
Znaci PID Bol, vag. sekret |
| Karcinom |
Kompleksna ili solidna masa | |
| Appendicitis | Desno, uz cekum | Leukocitoza Groznica Osetljivost |
| Pelvični bubreg |
Sabirni sistem Reniformna kontura |
Prazna ipsilateralna bubr. loža |
| Rektosigmoidni karcinom | Hipoehogena-heterogena masa | Potiče od creva |
| Vaskularna masa/malformacij | Doppler flow |
|
| Hematom | Heterogena masa | Podaci o traumi ili hir. intervenciji |
| Limfni čvor | Homogena solidna masa |
TOA, tuboovarijalni apsces
*U svim slučajevima ipsilateralni ovarijum mora se videti kao izdvojena struktura
Tabela 9. Ekstrauterine cistične mase u maloj karlici
(Formacije koje liče na ciste jajnika)
| Dijagnoza | Izgled | Komentar |
| ADNEKSALNE CISTE | |
|
| Paraovarian/paratubal | Odvojena od ipsilateralnog jajnika | Oko 10% adneksalnih masa |
| Hydrosalpinx | Elongarana tubularna struktura |
|
| Tuboovarijalni apsces | Kompleksan, hipoehogene mase Septumi Iregularne ivice |
Ehogena tečnost u Douglasu |
| EU | Vitalan ekstrauterini embrion Ekstrauterini mešak ili prsten |
Pozitivan test na trudnoću Decidualna reakcija u uterusu Tečnost u Douglasu |
| Endometriom | Cista male ehogenosti |
|
| EKSTRAADNEKSALNE CISTE | ||
| Lymphocela | ± Septumi |
Ranija operacija |
| Mezenterična cista | Uz crevo | Potiče od mezenterijuma creva |
| Peritonealna inkluziona cista | Noduli Septumi/krv (simulacija neo) ± Debeo zid |
Ranija operacija Athezije/trauma |
| Divertikulum bešike | Vidi se veza sa bešikom |
|
| Hydroureter | Prati tok uretera |
|
| Tarlova cista | Uz kičmeni stub |
|
| MEŠOVITE | ||
| Variksi | Color Doppler ispunjava strukturu | |
| Adneksalne hipoehogene solidne mase | ± Interna vaskularnost Unutrašnji eho koji se vidi endovaginalno |
|
| Crevo | Peristaltika | New Cell |
| Apsces | Neposredno uz crevo | Appendicitis Diverticulitis |
Utvrđivanje pozicije intrauterinog uloška (spirale) može se relativno jednostavno uraditi (Slika 8). Međutim, ukoliko je došlo do lezije integriteta zida uterusa (perforacije), potrebno je uraditi rentgenski pregled abdomena i male karlice.
Slika 8. Spirala koja se nalazi na tipičnom mestu – u materičnoj duplji
Sarkomi uterusa. Sarkomi uterusa su relativno retki maligni tumori. Oni obuhvataju manje od 5% uterusnih maligniteta. Ultrasonografski mogu imponovati kao fibroidi ili karcinom endometrijuma. Ukoliko fibroid veoma brzo raste suspektna je dijagnoza sarkoma (Slika 9. i Slika 10.).
Slika 9. Ultrasonografski i Slika 10. NMR izgled sarkoma uterusa: Bizarna slika miometrijuma sa multiplim cistama
Adenomioza. Adenomioza predstavlja unutrašnju endometriozu, odnosno lokalizaciju endometrijuma u miometrijumu. Često je uzrok dismenoreje i uvećanja uterusa bez fokalnih masa (Slika 11). Fibroidi su jasno ograničeni, a adenomioza nije. Ponekada se ultrasonografski konstatuju lakune. Dijagnoza adenomioze je naročito važna kod pacijentkinja sa infertilitetom, gde je od pomoći je NMR.
Slika 11. Ultrasonografski izgled unutrašnje endometrioze (adenomioze)
Opstrukcija. Opstrukcija toka sadržaja iz materične šupljine prouzrokovana je:
hydrocolposom i hydrometrocolposom – neperforisanim himenom ili atrezijom vagine (posle rođenja ili u pubertetu)
hematometrom – karcinomom ili stenozom grlića (Slika 12).
Slika 12. Ultrasonografski izgled hematometre
Zahvaljujući napretku tehnologije savremena ultrazvučna dijagnostika postala je značajno preciznija i oslobođena mnogih ranijih artefakata.
Tehnika obrade informacija realizuje se kao:
Tehnika obrade informacija realizuje se kao:
- Sono CT (ultrazvučna kompjuterizovana tomografija)
- Proces »Harmonizacije tkiva«
- X-RES - Ekstremna rezolucija slike
- Color Power Angio (CPA) mod
- Trodimenzinalna obrada slike (3D)
a) Sono CT je složena procedura formiranja slike. Za razliku od konvencionalne ultrazvučne slike sono CT ne koristi jedan ultrazvučni talas već devet talasa koji se emituju pod različitim upadnim uglom, što ima za rezultat više preklapajućih slika jednog objekta. Na ovaj način na najmanju moguću meru smanjuju se senke i drugi artefakti. Informacije dobijene ultrazvučnom kompjuterozovanom tomografijom su kvaliteta koji ni približno nije moguće postići konvencionalnom obradom slike (Slika 13. i Slika 14).
Slika 13. Četvorošupljinski presek fetalnog srca rekonstruisan trodimenzinalnom tehnikom; okretanjem oko sagitalne osovine dobijamo treću dimenziju interventrikularnog septuma koji se ne vidi bez Sono CT tehnike!
Slika 14. Trodimenzinalna obrada kičme fetusa (transparentni mod): uz pomoć Sono CT moguće je nesmetano prikazivanje transverzalnih nastavaka kičme.
b) Proces »Harmonizacije tkiva« postiže se slanjem ultrazvučnog talasa u jednoj i primanjem u multipliciranoj frekvenci. Zahvaljujući filterima primljeni signal je sastavljen samo od visokih frekvenci. Ovakva obrada poboljšava aksijalnu rezoluciju korišćenjem viših frekvenci, a bolja lateralna rezolucija ostvaruje se suženjem ultrazvučnog talasa. Navedena tehnika začuđujuće smanjuje artefakte na slici (Slika 15).
Slika 15. Crevne vijuge ploda na početku drugog trimestra. Nesmetano se može pratiti zid crevne vijuge i zahvaljujući »harmonizaciji tkiva« po prvi put je moguće napraviti razliku crevnog zida od eventualnog patološkog sadržaja u samom lumenu creva (cistična fibroza).
c) X-RES - Ekstremna rezolucija je postignuta kompjuterskom obradom podataka primenom Sono CT tehnike, »harmonika« i sondi širokog spektra. Naime, broj procesora u kompjuteru je isti kao u najsavremenijim i najboljim aparatima magnetne rezonance. Jedino ova tehnika može omogućiti prikazivanje svih detalja na slici počev od površine tela pacijenta pa do određene dubine u istom kvalitetu. Sve prikazane slike su napravljene uz pomoć ove tehnologije!
d) Color Power angio (CPA) mod omogućava prikazivanje krvnih sudova nezavisno od upadnog ugla ultrazvučnog talasa. Na ovaj način može se registrovati jako spor kapilaran protok (što je bitno kod procene malignosti tumora ili cirkulacije kod embriona u najranijem razvoju). U vreme embriogeneze u I trimestru, a naročito u ranom II trimestru gestacije moguća je procena cirkulacije koja je bitna za dijagnostikovanje anatomskih malformacija (Slika 16. i Slika 17).
d) Color Power angio (CPA) mod omogućava prikazivanje krvnih sudova nezavisno od upadnog ugla ultrazvučnog talasa. Na ovaj način može se registrovati jako spor kapilaran protok (što je bitno kod procene malignosti tumora ili cirkulacije kod embriona u najranijem razvoju). U vreme embriogeneze u I trimestru, a naročito u ranom II trimestru gestacije moguća je procena cirkulacije koja je bitna za dijagnostikovanje anatomskih malformacija (Slika 16. i Slika 17).
Slika 16. Ključni momenat u proceni skrivenih urođenih anomalija mozga fetusa je prikazivanje perikalozalne arterije kao dokaza postojanja korpus kalozuma!
Slika 17. Na osnovu prikazane aorte i renalnih arterija kao njenih bočnih grana može se i pre 14. nedelje gestacije posumnjati ili isključiti postojanje agenezije bubrega!
e) Trodimenzinalna obrada slike (3D) je nekada neophodna za donošenje zaključka o postojanju urođene anomalije ploda. Pored pregleda mekih tkiva i površine tela, moguće je prikazati anatomske detalje fetusa koji se konvencionalnim ultrazvukom ne mogu videti. Mora se naglasiti da je trodimenzionalna obrada uspešnija ukoliko je dvodimenzionalna slika kvalitetnija. Tek primenom Sono CT i X-RES ova tehnika ima puni udeo u dijagnostici urođenih anatomskih i hromozomskih defekata (Slika 18. i Slika 19).
Slika 18. Prikazana je noga fetusa u 3D tehnici. Ova tehnika je neophodna u proceni deformiteta stopala u sklopu genetskih sindroma i aneuploidija.
Slika 19. Pomoću 3D moguća je u potpunosti vizuelizacija mekih tkiva lica i registrovanje postojanja eventulnih rascepa usne i nepca.
Autor
Prof. dr
Milan
Terzić
Povezani tekstovi:
Prvu insuflaciju tuba uradio je Rubin 1922. godine radi ispi...
U zavisnosti od simptoma i znakova bolesti i suspektnog orga...
Citološka dijagnoza malignog tumora ili tzv. citodijagnostik...
Kolposkopija (gr. κόλπος – stidnica, σκοπέω - gledam) je veo...
Moje poštovanje! Bila sam na ultra zvuku. Imam 66gpd.uterusAVF ka IVF 6puta21 puts34mm, e domet. 2.5, O.D 16 puta14mm Nehomogen O. S. NEHOMOGENO u crevima 20 puta 14mm.Savet:CA125He4ROMA indeks CEA Ca19 9 Hvala Vam na razumevanju!
Postivani, molim Vas odgovorite mi sta da radim ako mi je endometrijum 5,2 mm/2 sacastog izgleda. Napominjem da mi je u avgustu mesecu endometrijum bio 3 mm/2 , kavum lako prosiren. Takodje, napominjem da od avgusta meseca pijem tablete Nolvadex 20mg dnevno, jer sam u julu mesecu operisala karcinom dojke.
Vaš komentar nam je veoma dragocen, molimo upišite ga ovde
Porodica i zdravlje